Και δόθηκαν μάχες τόσο από πολίτες της Μειονότητας όσο και από οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό για να ξεπεραστούν ανισότητες και τεχνητοί διαχωρισμοί που έθεταν εμπόδια στην ειρηνική συμβίωση των πολιτών στην Θράκη.
Σε αυτή την διαδρομή καταγράφηκαν και βήματα θαρραλέα αναμφίβολα, υπήρξαν όμως και δογματικές εμμονές που ναρκοθέτησαν την δημιουργία ενός περιβάλλοντος ισότιμων δικαιωμάτων και ευκαιριών για όλους τους πολίτες της Θράκης.

Το ζήτημα του ετεροπροσδιορισμού της Μειονότητας για παράδειγμα, αποδεικνύει τον ελάχιστο βαθμό εξοικείωσης της ελληνικής κοινής γνώμης με την αποδοχή της ύπαρξης πιθανών διαφορετικών εθνικών ταυτοτήτων στο εσωτερικό της χώρας μας.
Κατά την άποψη μεγάλης μερίδας του ελληνικού πληθυσμού, η ύπαρξη μιας μειονότητας με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε μια συγκεκριμένη εθνική ταυτότητα και συνείδηση και υπερβαίνουν τυπολατρικούς ή γραφειοκρατικούς μηχανισμούς απόδοσης αποκλειστικά θρησκευτικών ιδιοτήτων σε αυτήν, αποτελεί μεγάλο κίνδυνο για την εθνική μας ακεραιότητα.

Ο μέσος Έλληνας μπορεί να μην έχει την καλύτερη άποψη για τους μουσουλμάνους της υφηλίου, αλλά υπερασπίζεται με πάθος την μουσουλμανική ταυτότητα της Μειονότητας στην Θράκη, στον αντίποδα οποιασδήποτε αναφοράς για Τούρκους που ζουν ανάμεσά μας.
Αυτό είναι επί της ουσίας ένα πρόβλημα δημοκρατικής αντίληψης. Δυσκολευόμαστε να αποδεχτούμε την ταυτότητα που επιφυλάσσει ο οποιοσδήποτε άλλος για τον εαυτό του ενώ ταυτόχρονα αυτάρεσκα θεωρούμε ότι έχουμε την απόλυτη δυνατότητα να αποδίδουμε εμείς εκείνες τις ταυτότητες σε τρίτους οι οποίες πιστεύουμε ότι δεν μας απειλούν…

Θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε τα βιώματα και τις μνήμες του ελληνικού λαού που τον κάνουν καχύποπτο και επιφυλακτικό απέναντι σε καταστάσεις που θεωρεί ότι ιστορικά τον απειλούν. Όμως, είναι επίσης βέβαιο ότι η Μειονότητα της Θράκης διαχρονικά δεν έδωσε αφορμές ούτε ελατήρια προκειμένου να αμφισβητηθεί ο πατριωτισμός της και ο σεβασμός των νόμων και του συνταγματικού πλαισίου της χώρας όπου ζει.

Αντιθέτως, η Μειονότητα της Θράκης, αδικήθηκε εκπαιδευτικά και διοικητικά, αναιρέθηκε στο πρόσωπό της πολλές φορές η έννοια της συνταγματικής ισότητας των πολιτών απέναντι στο νόμο και τους θεσμούς της Πολιτείας και ετεροπροσδιορίστηκε εντέλει σε ό,τι αφορά τα ζητήματα της ταυτότητάς της.

Έγιναν, πράγματι, σε πολλά ζητήματα βήματα γενναία μετά το 1990 για την εμπέδωση κλίματος ισότητας και απόδοσης δικαιωμάτων στην Θράκη. Το θέμα όμως της ταυτότητας και του δικαιώματος του αυτοπροσδιορισμού των μελών της Μειονότητας, όχι μόνο αρνούμαστε να το συζητήσουμε ανοιχτά στο πλαίσιο της ανάπτυξης ενός γόνιμου κοινωνικού διαλόγου που θα μας φέρει πιο κοντά στις δικές της αλήθειες, αλλά ενοχοποιούμε ακόμα και τον επιθετικό προσδιορισμό των σωματείων της, βαφτίζοντας τον ως «μέγιστη εθνική απειλή».

Ας αναλογιστούμε λοιπόν με νηφαλιότητα, ψυχραιμία και αίσθημα εθνικής αυτοπεποίθησης ότι όταν αποδίδουμε δικαιώματα στους πολίτες- ειδικότερα των ευάλωτων και μειονοτικών ομάδων του πληθυσμού- δεν φαλκιδεύουμε αλλά τονώνουμε και ολοκληρώνουμε τους δημοκρατικούς θεσμούς. Ότι η αποδοχή της πολιτιστικής ή θρησκευτικής ιδιαιτερότητας αλλά και της διαφορετικής εθνικής ταυτότητας καλλιεργούν την κουλτούρα της συνύπαρξης. Στον αντίποδα της μισαλλοδοξίας και του εθνικισμού, που μοιάζουν σήμερα να αναδεικνύονται σε κυρίαρχα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών κοινωνιών, εξαιτίας των πολιτικών και οικονομικών συνθηκών που βιώνουν οι λαοί.

Χρειαζόμαστε συνεπώς αποδείξεις και όχι ανέξοδες θεωρίες προοδευτικότητας. Οι καταστάσεις στις διακρατικές σχέσεις θα είναι πάντα κρίσιμες στην εύφλεκτη γειτονιά που ζούμε. Η οικοδόμηση ενός μοντέλου σύγχρονης, ανοιχτής και δημοκρατικής κοινωνίας στο εσωτερικό είναι ένα πεδίο που θα κριθούμε όλοι μας. Πέρα και έξω από υποκριτικές αμοιβαιότητες και σενάρια συνομωσίας που ανακαλύπτουν πάντα έναν εσωτερικό εχθρό για να δικαιολογήσουν τον θεσμικό αυταρχισμό με τον μανδύα του εθνικού κινδύνου.