Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 27 χρόνια από την αποφράδα νύχτα των Ιμίων της 31ης Ιανουαρίου 1996 και η ρητορική των ελληνοτουρκικών σχέσεων μοιάζει σαν ο χρόνος να έχει παγώσει ακριβώς σε εκείνο το βράδυ της παρ’ ολίγο γενικευμένης ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ των δύο χώρων, που κατέληξε με την γνωστή μεσολάβηση των Αμερικανών δια του μακαρίτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, τότε αναπληρωτή υπουργού εξωτερικών των ΗΠΑ.

Τα θετικά βήματα που έγιναν στο διάβα των δεκαετιών που ακολούθησαν, όπως η άρση του ελληνικού βέτο στο Ελσίνκι για την έναρξη συνομιλιών για την ευρωπαϊκή ένταξη της Τουρκίας, που συνδυάστηκε με την διπλωματία των σεισμών το 1999 - 2000, η κατοπινή ελληνοτουρκική προσέγγιση από την κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, οι ισχυροί πολιτικοί δεσμοί του Γ. Παπανδρέου με τις τουρκικές πολιτικές ηγεσίες, ακόμα και οι ανταλλαγές επισκέψεων Τσίπρα – Ερτνογάν σε Αθήνα και Άγκυρα αντίστοιχα, δεν μνημονεύονται σήμερα πλέον από κανέναν στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα, μάλιστα, από την στιγμή που έσβησε άδοξα η απόπειρα προσέγγισης Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο τον χειμώνα που προηγήθηκε.

Η παράμετρος των συντριπτικά περισσότερων προσεγγίσεων που εμφανίζονται στον δημόσιο διάλογο και στα ΜΜΕ συγκλίνουν στην αίσθηση μιας επικείμενης πολεμικής σύγκρουσης. Στην βάση αυτής της θεωρίας ξεδιπλώνονται όλα τα σενάρια που έχουν να κάνουν με το μέλλον των σχέσεων των γειτονικών – και συμμαχικών εντός του ΝΑΤΟ- χωρών.
Ευτυχώς, παραμένουν ακόμα όρθιοι, με λαμπρότατη πνευματική διαύγεια, επιστημονική επάρκεια και τεκμηρίωση εκείνοι οι αναλυτές που επιμένουν να προσδιορίζουν την ελληνοτουρκική προσέγγιση και τον διάλογο ως την μόνη πραγματικά επωφελή οδό επίλυσης ζητημάτων που λιμνάζουν επί δεκαετίες.

Ένας από αυτούς είναι ο καθηγητής Π. Κ. Ιωακειμίδης, πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Με άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση του Βήματος, μιλάει για «την στρατηγική των τριών καλαθιών» πάνω στα οποία πρέπει να βασιστεί η εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και η αποκατάσταση της φιλίας και της συνεργασίας σε βάθος χρόνου.

«Το πρώτο καλάθι θα συγκροτεί τη θετική agenda για την Τουρκία (…) και με αφετηρία σχετικές προτάσεις του παρελθόντος θα περιλαμβάνει (εκτός από τη συμμετοχή της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα – ΕΠΚ) τα ακόλουθα έξι σημεία:
(I) Εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης η οποία χρονολογείται από το 1995 ως κύρια παράμετρος της συμφωνίας της Άγκυρας (1963). (…)
(II) Απελευθέρωση θεωρήσεων (visa). Συνιστά πάγιο αίτημα της Τουρκίας. Η Ένωση έχει δεσμευθεί για την ικανοποίησή του χωρίς όμως να ανταποκριθεί ούτε στο περιεχόμενο ούτε στα χρονικά όρια καθώς η Τουρκία δεν εκπλήρωσε το σύνολο των (72) προϋποθέσεων (benchmarks).

(III) Συμμετοχή Τουρκίας σε PESCO – Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (του άρθ. 42,6 της Συνθήκης της Λισαβόνας). Πρόκειται για projects στο πεδίο της αμυντικής πολιτικής – κοινής άμυνας της Ένωσης. Η Τουρκία έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον συμμετοχής. Ελλάδα, Κύπρος και άλλες χώρες έχουν αντιταχθεί. (…)

(IV) Διάλογος ΕΕ – Τουρκίας σε τομεακές πολιτικές. Είναι ήδη στη διαδικασία αλλά μπορεί να διευρυνθεί και να εντατικοποιηθεί.

(V) Μετανάστευση. Η Δήλωση του Μαρτίου 2016 που ρυθμίζει τις σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας στο μείζον αυτό θέμα είναι ήδη ξεπερασμένη. Δεν εφαρμόζεται άλλωστε από καμία πλευρά. Χρειάζεται ένα άλλο, σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο που μεταξύ άλλων να ακυρώνει και τα τοξικά φαινόμενα (εργαλειοποίηση προσφύγων/μεταναστών κ.λπ.).

(VI) Επαναβεβαίωση του στόχου της πλήρους ένταξης της Τουρκίας, εφόσον βέβαια η τελευταία εκπληρώσει όλες τις προϋποθέσεις και κριτήρια (σεβασμός κράτους δικαίου, ατομικών δικαιωμάτων, διεθνούς δικαίου κ.λπ.). Ο στόχος της ένταξης είναι μείζονος στρατηγικής σημασίας και δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί. Αλλά εκ των πραγμάτων μετατίθεται για το απώτερο μέλλον ενώ η διαπραγματευτική διαδικασία (που άρχισε το 2005 – έχουν ανοίξει 16 από τα 35 κεφάλαια και έχει κλείσει μόνο ένα) θα κινείται ανάλογα με την πορεία εκπλήρωσης των προϋποθέσεων».

Στο δεύτερο καλάθι, όπως το ονομάζει ο Π. Ιωακειμίδης, προτείνει την σύσταση ενός μηχανισμού επίλυσης της σύγκρουσης, με αξιοποίηση του άρθρου 42,5 της Συνθήκης της Λισαβόνας (ανάθεση εκτέλεσης αποστολής σε κράτη-μέλη). Με παράλληλη βέβαια ενεργοποίηση του Ύπατου Εκπροσώπου για την ΚΕΠΠΑ για τον σκοπό αυτόν.

Στο τρίτο καλάθι προτείνει ο ίδιος να προχωρήσει η ιδέα για την Μεσογειακή Διάσκεψη με τη συμμετοχή όλων των παράκτιων κρατών, από τη Λιβύη μέχρι την Κύπρο, που θα μπορούσε να συμβάλει ουσιαστικά στη διαδικασία σταθεροποίησης της περιοχής.

Παράλληλα, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί και διευκολυνθεί η συμμετοχή της Τουρκίας στο East Med Gas Forum στη βάση των κανόνων του διεθνούς δικαίου.

«Αυτό είναι το πακέτο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη μορφή νέας ειδικής σχέσης προς την Τουρκία. Η Ελλάδα από την πλευρά της θα πρέπει να το συμπληρώσει με δύο ρυθμίσεις – δεσμεύσεις: (α) ότι δεν προτίθεται να μετατρέψει το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και (β) δεν επιθυμεί και δεν προτίθεται να εργασθεί για να αποκλείσει την Τουρκία από την Αν. Μεσόγειο», επισημαίνει ο κ. Ιωακειμίδης.

Τέλος, ο πρώην πρέσβης και σύμβουλος του Υπουργείου Εξωτερικών, αποκαλώντας αυτό το πακέτο ως «νέο σύγχρονο Ελσίνκι», θέτει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αιρεσιμοτήτων (conditionalities), όρων, προαπαιτουμένων και κριτηρίων που θα πρέπει να εκπληρώσει η Άγκυρα.

«Η σχετική διαδικασία μπορεί να εκκινήσει με την εγκατάλειψη του casus belli, την προσχώρηση στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS – 1982), την εγκατάλειψη αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και να προχωρήσει σε περισσότερο σύνθετες πτυχές των σχέσεων. Καταληκτικός στόχος θα είναι η ειρηνική επίλυση των προβλημάτων και η εξομάλυνση των σχέσεων είτε με διάλογο – διαπραγμάτευση – διεθνή δικαιοσύνη (ΔΔΧ) σε μια λογική win-win και για τις δύο πλευρές», καταλήγει.