Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Βιβλιόραμα» και στο πλαίσιο της σειράς Μελετών του ΚΕΜΟ (Κέντρο Μειονοτικών Ομάδων), το βιβλίο του καθηγητή Χρήστου Ηλιάδη που φέρει τον τίτλο «Η Θράκη απειλείται», απόρρητη αλληλογραφία.

Πρόκειται για μια μελέτη που εμπλουτίστηκε σε μεγάλο βαθμό όταν το αρχείο της Γενικής Επιθεώρησης Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων άνοιξε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους της Καβάλας. Όπως αναφέρει στα προλεγόμενα του βιβλίου ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Κώστας Τσιτσελίκης, «η πρόσβαση του συγγραφέα στα έγγραφα αυτά, φώτισε ανέλπιστα τις σκοτεινές δεκαετίες του 1950 και του 1960, οι οποίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πορεία των πραγμάτων, καθώς ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός επί Κυπριακού εδάφους είχε αρχίσει να θερμαίνεται επικίνδυνα.»

Ο Χρήστος Ηλιάδης επιλέγει, όπως αναφέρει ο Τσιτσελίκης, «μέσα από το πλούσιο αρχειακό υλικό, έγγραφα που καθρεπτίζουν τις στάσεις της ελληνικής διοίκησης και των κυβερνήσεων γύρω από το μειονοτικό. Υλικό αποκαλυπτικό για τον πολιτικό στρουθοκαμηλισμό που χαρακτήρισε την εποχή εκείνη. Πάνω από όλα, η σύσταση του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης, ως μυστικού αλλά επίσημου διοικητικού οργάνου, υποδηλώνει την πολιτική βούληση της κυβέρνησης να κρατήσει το μειονοτικό έξω από τις κανονικές διαδικασίες λήψης πολιτικής απόφασης και βέβαια, δημοσίου διαλόγου… Το αρχειακό υλικό είναι αποκαλυπτικό για την αναπόφευκτη ειλικρίνεια, όσον αφορά πτυχές της πραγματικότητας που θα έπρεπε να αποσιωπηθούν.»

Στις 270 σελίδες του βιβλίου παρατίθενται πληθώρα ιστορικών στοιχείων, σημαντικών πληροφοριών και ανέκδοτου μέχρι σήμερα απόρρητου αρχειακού υλικού για την μειονότητα της Θράκης που αφορά όλη την περίοδο από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι και την περίοδο της δικτατορίας, με παραπομπές σε πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν αυτή την ταραχώδη ιστορική διαδρομή και μπορεί να αξιολογήσει ο κάθε αναγνώστης που θα αποφασίσει να το διαβάσει.

Θα σταθώ στο σημερινό μου κείμενο στον ρόλο του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης, που από την ίδρυσή του το 1959, αποτέλεσε τον καθοριστικό βραχίονα άσκησης πολιτικής κρατικής επιβολής πάνω στην Μειονότητα και τα δικαιώματά της, μέσα από το ιστορικό υλικό που ξετυλίγεται στο βιβλίο του Χρήστου Ηλιάδη.

«Η μυστική ίδρυση και λειτουργία του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα ιδιαίτερα κρίσιμο γεγονός στην μεταπολεμική μειονοτική πολιτική και ίσως το σημαντικότερο βήμα στην διαμόρφωση πολιτικών διαχωρισμού, περιορισμού και διακρίσεων έναντι της μειονότητας της Θράκης. Έπειτα από την ίδρυσή του, το ΣΣΘ πραγματοποίησε 22 συνεδριάσεις ωσότου στις 16 Μαΐου του 1962 ο Ε. Αβέρωφ το σύστησε εκ νέου, με την απόρρητη Διαταγή 940-16, διευρύνοντας την σύνθεσή του, αναβαθμίζοντας το σημαντικά και επεκτείνοντας τον σκοπό λειτουργίας του.»

«… Τα αρχεία του ΣΣΘ μας παρέχουν τα στοιχεία για το πρώτο οργανωμένο σχέδιο μεταβολής των πληθυσμιακών δεδομένων της Θράκης από το 1923. Αυτό στηρίχθηκε στην αναζήτηση τρόπων προκειμένου να οδηγηθούν τα μέλη της μειονότητας στην μετανάστευση χωρίς όμως να εκδιωχθούν. Ταυτόχρονα οι οργανωμένες αυτές προσπάθειες περιλαμβάνουν την ενίσχυση του ελληνοχριστιανικού πληθυσμού της περιοχής… Το σχέδιο είχε ως βασικό στόχο την εξαγορά κτημάτων και κτισμάτων που ανήκαν σε μέλη της μειονότητας, ταυτόχρονα με ένα παράλληλο πρόγραμμα οικονομικής ενίσχυσης του ελληνικού στοιχείου της Θράκης. Έγινε έπειτα από φθινόπωρο του 1965 το πιο σημαντικό θέμα για το ΣΣΘ, σύμφωνα με τον πρόεδρό του. Περιελάμβανε προσπάθειες εξαναγκασμού των μελών της μειονότητας να πουλήσουν τις περιουσίες τους, ως πρώτο βήμα προκειμένου να οδηγηθούν στην μετανάστευση. Ταυτόχρονα μέσω των γνωστών “εθνικών δανείων”, Έλληνες αγρότες, επιχειρηματίες και καταστηματάρχες θα ενισχύονταν προκειμένου να αναπτύξουν τις περιοχές με ελληνο-χριστιανικό πληθυσμό και να κυριαρχήσουν στην τοπική οικονομική δραστηριότητα, αποκλείοντας τους Θρακιώτες μειονοτικούς.»

«… Το σχέδιο δεν αποδείχθηκε το ίδιο πετυχημένο με τις προσδοκίες που δημιουργήθηκαν σε αυτούς που το σχεδίασαν, τουλάχιστον κατά την πρώτη φάση της εφαρμογής του. Η τοπική διαφθορά, οι γραφειοκρατικές αδυναμίες και οι ελλείψεις στον σχεδιασμό (που επέφεραν την ραγδαία αύξηση των τιμών ιδιοκτησίας εξαιτίας της απότομης ζήτησης) μείωσαν σημαντικά την αποτελεσματικότητά του. Αποτέλεσε παρ’ όλα αυτά ένα αποφασιστικό βήμα στην εγκαθίδρυση της πολιτικής η οποία έμεινε γνωστή ως “ πολιτική των διοικητικών ενοχλήσεων” έναντι της μειονότητας που τα επόμενα χρόνια συνοδεύτηκε και από άλλα βήματα προς την ίδια κατεύθυνση. … Η μακρά αυτή εφαρμογή των διοικητικών μέτρων άφησε την Θράκη ως μία από τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της χώρας και τον μειονοτικό πληθυσμό αποκλεισμένο από την τοπική, κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή για δεκαετίες.»

Εμμένω στο κομμάτι των ιστορικών μαρτυριών που παρατίθενται στο βιβλίο μέσα από τα στοιχεία της απόρρητης αλληλογραφίας που αφορά την Θράκη που συνιστούν και την πρωτοτυπία αυτού του βιβλίου, πέρα από προσωπικές απόψεις και αξιολογήσεις για τα θέματα αυτά οι οποίες κατατίθενται και μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με αυτές.

Θα κλείσω όμως την αναφορά μου με ένα συμπέρασμα του συγγραφέα που εν πολλοίς με βρίσκει σύμφωνο και συμπυκνώνεται στο παρακάτω σχόλιο: « Η φοβική αντιμετώπιση των ζητημάτων της μειονότητας δεν ωφέλησε κανέναν…. Σχεδόν 100 χρόνια μετά το 1923 και την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, ήρθε ίσως ο καιρός να πάμε ένα βήμα παραπέρα: να φύγει (επιτέλους) η Θράκη από το κουτάκι της “ασφάλειας” και να μεταφερθεί στο κουτάκι της “δημοκρατίας”.»